Melody ve Griff

"İçine hiç kimsenin girmediği bir baloncukta yaşıyorum. Uzaylı gibi hissediyorum. Herkesin yaşadığı dünyadan çok farklı bir dünyadayım ben. Kimseyle iletişim kuramıyorum; onlarla konuşuyorum ama iletişim kuramıyorum. Ama sen... Griff. Sen baloncuğumun içine girdin."

Carl Sagan ve Marihuana Üzerine

Bu makale, 1971'de yayımlanan Marihuana Reconsidered (Marihuana Gözden Geçirildi) adlı kitap için 1969 yılında yazıldı. Sagan o yıllarda otuzlu yaşlarındaydı ve hayatının sonuna kadar marihuana kullanmaya devam etti.

BAY X

Hepsi yaklaşık 10 yıl önce başladı. Hayatımda daha rahat bir evreye ulaşmıştım - "yaşamanın" da en az bilim kadar önemli olduğunu farkettiğim, sosyal bilincimin ve girişkenliğimin uyanmaya başladığı, yeni tecrübelere açık olduğum bir dönem. Düzensiz aralıklarla ancak büyük bir zevkle marihuana kullanan bir grup insanla arkadaş olmuştum. Başlangıçta kullanmak konusunda isteksizdim, ancak kullananlarda gördüğüm hoşnutluk ve bitkinin herhangi bir fiziksel bağımlılık yapmadığı gerçeği beni denemeye ikna etti. İlk tecrübelerim tam bir hayal kırıklığıydı; üzerimde hiç bir etkisi olmamıştı ve aslında marihuananın kimyasal yollarla değil de, beklenti oluşturunca ve içe çok çekince etkileyen bir bitki olduğunu düşünmeye başlamıştım. Ancak 5-6 başarısız denemeden sonra, bana da oldu - bir arkadaşımın salonunda sırtüstü uzanmış, bir saksı bitkisinin (marihuana değil!) tavanda oluşturduğu gölgeleri incelerken. Birden, incelediğim şeyin gölgeler tarafından şekillendirilmiş, tüm detaylarıyla minyatür bir Volkswagen olduğunu farkettim. Bu algımda çok kuşkuluydum ve gerçek Volkswagenler ile tavanda gördüğüm arasında tutarsızlıklar bulmaya çalıştım. Ancak jant kapağından plakasına, krom kaplamasından bagaj tutamağına kadar araba tüm detaylarıyla oradaydı. Gözlerimi kapadığımda ise tam anlamıyla afallamıştım; gözlerimin önünde adeta bir film oynuyordu. Flaş... kırmızı bir çiftlik evi, mavi gökyüzü, beyaz bulutlar, yeşil tepelerin arasından ufka doğru kıvrılan sarı bir patika... Flaş... Aynı sahne, bu sefer turuncu bir ev, kahverengi gökyüzü, kırmızı bulutlar, sarı patika, mor tarlalar... Flaş... Flaş... Flaş. Her saniye yeni bir flaş patlıyordu. Her flaş aynı basit sahneyi, şaşırtıcı derecede zengin ve uyumlu renklerle gözlerimin önüne getiriyordu. O günden beri büyük bir zevkle ara sıra marihuana kullanıyorum. Uyuşmuş hislerimi ayağa kaldırmasının yanı sıra, birazdan açıklayacağım gibi üzerimde çok daha ilginç etkileri de var.

Marihuana kullanmaya başladığım zamanlarda yaşadığım bir başka görsel tecrübemde, bakmakta olduğum mum alevinin tam ortasında tüm umursamazlığıyla duran siyah şapkalı ve pelerinli, Sandeman şaraplarının etiketindeki İspanyol beyefendiyi görmüştüm. Bu arada, marihuana etkisindeyken özellikle bir prizma kaleydoskopu ile ateşe bakmak, olağanüstü etkileyici ve güzel bir deneyim.

Şunu belirtmeliyim ki bu gördüklerimin "gerçekten" orada olduğunu hiçbir zaman düşünmedim. Tavanda Volkswagen görmediğimi ve alevlerin içinde Sandeman adamının olmadığını biliyordum. Bu tecrübelerimde herhangi bir tutarsızlık olduğunu düşünmüyorum. Bir parçam, günlük yaşamda garip karşılanacak bu gibi algıları yaratıyor, diğer parçam ise bir gözlemci gibi davranıyor. Aldığım zevkin yarısı bu gözlemci parçamın, yaratıcı parçamın yarattığı işi takdir etmesinden geliyor. Göz kapaklarımın altında dönen görüntülere sık sık gülümsüyor, hatta kahkahalar atıyorum. Sanırım marihuana bu bakımdan psikotomimetik [psikoz benzeri etki yapan (ç.n.)] bir bitki, ancak ağır psikozlarda görülen panik ve dehşeti hiçbir şekilde tecrübe etmedim. Galiba bunun nedeni, tecrübe ettiklerimin kendi yarattığım bir seyahat olduğunu ve istediğim an hızlıca vazgeçebileceğimi bilmem.

İlk zamanlar algıladıklarımın tamamı görsel olduğu ve ilginç şekilde insan görüntüleri içermediği halde, bu durum yıllar geçtikçe değişti. Bugün kafamın güzel olması için tek bir joint yetiyor. Gözlerimi kapayıp flaşları gördüğümde kafamın güzel olduğunu anlıyorum. Flaşlar, hem görsel hem de diğer algılarımda bir değişiklik olmasından çok önce başlıyor. Sanırım bu bir işaret-parazit problemi, gözlerim kapalıyken çevremdeki görsel olguların parazit oluşturma ihtimali çok azalıyor. Bir diğer ilginç bilgi-iletim durumu da - en azından flaşlar başladığında - fotoğraflar yerine sadece figürlerin ana hatlarının olduğu karikatürize görüntülerin çok olması. Bence bu tamamen bilgi sıkıştırmayla ilgili; sıradan bir fotoğrafın içereceği bilginin tamamını (örneğin 108 bit) aktarabilecek bir görüntünün, bir flaşın geldiği saniyeden daha kısa bir zamana sıkıştırılması imkansız. Ve flaş tecrübesi, tabiri caizse, anlık bir beğeni için tasarlanmış oluyor. Sanatçı ve izleyici bir. Tabii ki bu, görüntüler fevkalade detaylı ve karmaşık değil demek olmuyor. Yakın zamanda gördüğüm bir görüntüde iki kişi konuşuyordu ve söyledikleri, kafalarının üzerinde sarı renkte anlık olarak görünüp kayboluyordu. Böylece konuşmayı takip edebilmiştim. Ara sıra kırmızı renkte bir sözcük, konuşmanın bağlamıyla tamamen uyumlu şekilde bu sarı renkli cümlelerin arasında görünüyordu ve konuşanlardan biri bu kırmızı sözcükleri "hatırladığında", konuşmanın yönünü ciddi şekilde değiştiren çok farklı bir fikir ortaya koyuyordu. Bu konuşmanın tamamı en az 100 sarı ve yaklaşık 10 kırmızı sözcük içeriyordu ve bir dakikanın altında olup bitti.

Marihuanayla olan tecrübem, daha önce pek de önemsemediğim bir alan olan sanattan aldığım zevki oldukça geliştirdi. Kafam güzelken sanatçının niyetini daha iyi kavrıyor olmam, artık kafam normalken de devam ediyor. Bu, marihuananın görmemi sağladığı, insanoğlunun sınırlarından yalnızca biri. Bunun yanında, sanatsal aydınlanmalar yaşadığım da oluyor. Doğru olup olmadıklarından emin değilim ama bunları oluştururken oldukça eğleniyorum. Örneğin, bir dönem Belçikalı sürrealist Yves Tanguey'in eserlerine bakarak uzunca bir zaman harcamıştım. Bir kaç yıl sonra, Karayipler'de uzun bir yüzme seansının ardından çok yorulmuşken kendimi, yakınlardaki bir mercan resifinin aşınmaya uğramasıyla oluşmuş bir kumsala attığımda, kumsalı oluşturan kavisli ve pastel renkli mercan kalıntılarının gözümün önünde dev bir Tanguey resmi oluşturduğunu farkettim. Belki de Tanguey çocukken benzer bir kumsala gelmişti.

Müzikten aldığım zevk de benzer şekilde gelişti. İlk defa 3 parçadan oluşan bir harmoninin ayrı ayrı parçalarını ve oluşturdukları uyumu duyabilmiştim. Bu benim için bir ilkti ama sonradan profesyonel müzisyenlerin zaten pek çok harmoni parçasını kafalarında beraberce tutabildiklerini farkettim. Müzik konusunda da kafam güzelken yaşadığım öğrenme tecrübeleri normal halime bir ölçüde yansıyor. Yemekten aldığım zevkte de büyük artış oldu; normalde farketmek için nedense çok meşgul olduğumuz tatların ve aromaların miktarı oldukça arttı. Kafam güzelken yemeğin lezzetinin verdiği hisse tam olarak odaklanabiliyorum. Örneğin patatesin dokusu, şekli ve tadı yine normalde olduğu gibi ancak çok daha kuvvetli algılanıyor. Marihuana seksten alınan zevki de arttırıyor; bir yandan hissetmeyi olağanüstü arttırırken, diğer yandan orgazmı da geciktiriyor - kısmen gözlerimin önünden geçen görsellerin bolluğunun dikkatimi dağıtmasıyla. Orgazma ulaşma süresi fazlasıyla artıyor gibi geliyor ancak bu, marihuana tüketiminden kaynaklanan zamanın genişlemesi tecrübesiyle de ilgili olabilir.

Bilindik anlamıyla dindar birisi değilim, ancak bazı tecrübelerimin dini bir yönü de bulunduğunu söyleyebilirim. Her alana karşı artan duyarlılığım, etrafımdaki canlı ve cansız şeylerle bir bütünlük oluşturduğumu hissettiriyor. Bazen bir çeşit absürdlüğün varoluşsal algısı beni ele geçiriyor ve kendimin ve tanıdıklarımın iki yüzlülüklerini ve yapmacık tavırlarını acı bir katiyetle görüyorum. Başka zamanlarda, absürdlüğün bir başka türü, bir çeşit eğlenceli ve tuhaf farkındalık içinde oluyorum. Absürdlüğün her iki türünde de iletişime açık oluyorum; kafam güzelkenki çoğu güzel anımı insanlarla konuşurken, algılamalarımızı değerlendirirken ve mizah paylaşırken yaşadım. Marihuana, ömrümüz boyunca göz ardı edip unutarak zihinlerimizden çıkarmak üzere eğitildiğimiz farkındalığı geri getiriyor. Dünyanın aslında nasıl bir yer olduğunu farketmek çıldırtıcı olabiliyor; marihuana bana, deli olmanın nasıl bir şey olduğunu hissettirdi ve bizim için acı verici olan şeyler hakkında düşünmekten kaçınmak için "deli" sözcüğünü nasıl kullandığımızı gösterdi. Sovyetler Birliği'nde siyasi muhalifler sık sık akıl hastanesine kapatılır. Bunun bir benzeri, belki biraz daha hafif olmak üzere, burada da gerçekleşiyor: "Lenny Bruce'un [60'lardan sivri dilli bir komedyen ve hicivci (ç.n.)] dün ne dediğini duydun mu? Deli olmalı." Kafam güzelken, tüm bu insanların içinde deli dediğimiz bir başkası olduğunu keşfettim.

Kafam güzelken geçmişin içine girebiliyor ve çoktan yok olmuş bir döneme ait olan çocukluk anılarımı, arkadaşlarımı, akrabalarımı, oyuncaklarımı, sokakları, kokuları, sesleri ve tatları hatırlayabiliyorum. Çocukluğumda başımdan geçen ve o zamanlar tam olarak idrak edemediğim olayları kafamda tamamıyla tekrar oluşturabiliyorum. Hepsi olmasa da marihunana deneyimlerimin çoğu, burada açıklayamayacağım ama benim için büyük öneme sahip bir sembolizm, içlerine işlemiş bir mandala [Hinduizm ve Budizm'de evreni temsil eden mistik bir simge; meditasyon sırasında da kullanılan geometrik desenler (ç.n.)] içeriyor. Bu mandalaya hem görsel hem de sözcük oyunlarıyla serbest çağrışım yapmak, bir dizi çok zengin aydınlanmalar yaşamamı sağlıyor.

Bu gibi tepe noktalarıyla ilgili bir efsane var: "Kullanıcı, büyük bir aydınlanma yaşadığını sanıyor ancak ertesi sabaha bunun en küçük bir parçası dahi kalmıyor." Bence bu doğru değil; marihuana etkisindeyken yaşanan baş döndürücü aydınlanmaların gerçek olduğu konusunda eminim. Tek problem, kişinin bu aydınlanma anlarını, ertesi gün marihuananın etkisi geçtiğinde de anlaşılabilecek bir şekle sokması. Bugüne kadar en çok zorlandığım işlerden biri, bu gibi aydınlanmaları yazıya ya da söze dökmek oldu. Sorun şu ki, bir tanesini kayıt altına alayım derken, en az 10 tane çok daha ilginç fikri ya da görüntüyü unutuyorum. Düşünceleri kayıt altına almak için bu kadar uğraşmanın - özellikle de Protestan ahlakına göre - vakit kaybı olacağı düşünülebilir, ancak normalde de çok unutkan biri olduğum için şansımı denedim ve başarılı olduğuma inanıyorum. Bunun yanında, aydınlanmaları sadece kayıt altına alma işinin bile onları ertesi gün hatırlamada çok yardımcı olduğunu gördüm. Bir aydınlanma anını o sırada yazıya döker ya da birine söylersem, ertesi sabah hiç yardım almadan hatırlayabiliyorum; ancak kendi kendime bu aydınlanma anını ertesi gün hatırlamam gerektiğini söylersem hiç hatırlayamıyorum.

Marihuana etkisindeyken yaşadığım aydınlanmaların çoğu, benim tanındığım alandan çok farklı olarak yaratıcı ilimlerin alanına giren sosyal konularla ilgili. Bir keresinde, eşimle kafamız güzel duş alırken, ırkçılığın kökleri ve geçersiz yönleri hakkında Gauss dağılım eğrileri üzerinden bir fikir aklıma geldi. Bir bakıma çok açık ancak nadiren üzerinde durulan bir konuydu bu. Banyonun duvarına sabunla eğrileri çizdim ve duşun ardından fikri yazmaya giriştim. Bir fikir diğerini izledi ve yaklaşık bir saat boyunca kafa patlatmam sonucunda sosyal, siyasi, felsefi ve yaşambilimsel gibi çok çeşitli konularda 11 adet kısa makale yazdım. Yer darlığı nedeniyle bu makalelerin ayrıntısına burada giremeyeceğim, ancak kamuoyu tepkileri ve uzman görüşlerinden anladığım kadarıyla bu fikirler, geçerli argümanlar içeriyor. Bunları şimdiye kadar üniversite mezuniyet konuşmalarında, konferanslarda ve kitaplarımda kullandım.

Böyle bir aydınlanmanın ve beraberinde getirdiklerinin en azından neye benzediklerini anlatmaya çalışayım. Bir gece, marihuananın etkisindeyken çocukluğuma inmeye ve kendime psikanaliz yapmaya karar verdim ve yaptıkça da iyi ilerleme kaydettim. Sonra durdum ve Sigmund Freud'un hiç bir uyarıcı maddenin yardımı olmadan şahsi psikanalizini kayda değer bir şekilde yapabilmiş olmasının ne kadar olağanüstü olduğunu düşündüm. Ve hemen ardından, Freud'un şahsi psikanalizinden önceki 10 yılı bir kokain deneycisi ve taraftarı olarak geçirdiğini anımsadım. Freud'un dünyaya tanıttığı psikolojik aydınlanmaların en azından kısmen uyarıcı maddelerle olan tecrübeleri ışığında ortaya çıktığı çok açıktı. Bunun doğruluğu hakkında bir fikrim yok ve Freud tarihçileri bu yorumla hemfikir olurlar mı ya da benzer bir fikir geçmişte yayımlandı mı bilmiyorum, ama bu yine de ilginç bir varsayım ve normal kafayla da kabul edilebilir olduğunu düşünüyorum.

Deli olmanın nasıl bir şey olduğunun bir anda farkına vardığım geceyi ve duygularımın ve algılarımın dini niteliklere sahip olduğu geceleri anımsıyorum. Gelişigüzel bir biçimde yazdığım bu duygu ve algılarımın, bir bilim adamı olarak her zaman sahip olduğum eleştirel bakış açısıyla ters düştüğünü düşünmüştüm. Sabah uyanınca, önceki gece kendime bıraktığım mesajda, etrafımızda neredeyse hiç algılayamadığımız bir dünya olduğundan, istersek evrenle bir olabileceğimizden ve hatta bir takım politikacıların aslında aşırı derecede korkmuş insanlar olduklarından bahsettiğimi gördüğümde buna şüpheyle yaklaşmaya meyilli olabiliyorum; ama kafam güzelken bu şüphenin nasıl bir şey olduğunu çok iyi biliyorum. Bu nedenle, kendime bu gibi görüşlerimi ciddiye almam gerektiğini tembih eden bir kaset kaydettim: "Bana bak, sabah uyanan aşağılık herif! Bunların hepsi gerçek!" Kayıtta, zihnimin düzgün çalıştığını ispatlamaya çalışıyorum; 30 yıldır hiç düşünmediğim bir lise arkadaşımın adını söylüyorum, başka bir odadaki bir kitabın rengini, tipografisini ve sayfa düzenini tanımlıyorum ve tüm bunlar, sabahki değerlendirmeyi başarıyla geçiyor. Marihuana (ve muhtemelen diğer uyarıcı maddeler) vasıtasıyla, toplumumuzdaki ve eğitim sistemimizdeki kusurlar nedeniyle bu gibi uyarıcılar olmadan erişemeyeceğimiz, özgün ve geçerli seviyelerde algılara ulaşılabildiğinden eminim. Bu görüşüm sadece bireysel farkındalık ve düşünsel arayışlar için değil, aynı zamanda gerçek insanları algılama, yüz ifadeleri, tonlamalar ve kelime seçimleri gibi, sanki iki insan birbirinin aklını okuyormuşçasına bir uyuma katkıda bulunabilen olgular için de geçerli.

Marihuana, müzisyen olmayanların da müzisyenliğin az çok nasıl bir şey olduğunu anlamalarını sağlıyor; tıpkı ressam olmayanlara resimden zevk almayı öğrettiği gibi. Ancak ben ne bir müzisyen, ne de ressamım. Marihuananın, benim bilimsel çalışmalarım üzerinde etkileri var. Kafam güzelken mesleğimle ilgili konularda düşünmeye karşı tuhaf bir isteksizlik duyuyor olsam da - çekici düşünsel maceralar hep başka alanlardaymış gibi geliyor - kendi alanımdan özellikle bazı güncel ve zor problemlerle ilgili akıl yürütmeye gayret ediyorum. Bu, bir derece işe yarıyor. Örneğin, bir konudaki birbiriyle tutarsız görünen farklı deneysel gerçekleri barıştırmayı deniyorum. Şimdilik iyi gidiyor; en azından kafam normalken tekrar üzerlerinden geçtiğimde fikirlerimi başarılı buluyorum. Örneğin; birbirinden tamamen farklı gerçeklerin birbiriyle uyumlu noktalarını yakalamaya çalışırken, kafam güzel değilken asla aklıma gelmeyeceğinden emin olduğum çok garip bir olasılık düşünmüşlüğüm var. Küçük bir kısmında bu fikirden bahseden bir makale de yazdım. Doğru olması çok düşük bir ihtimal de olsa, deneysel olarak test edilebilir sonuçları var ve bu, bir teorinin kabul edilebilir olması için gerekli en önemli noktalardan biri.

Marihuana tecrübelerinde zihnin bir parçasının, gerektiğinde kişiyi sakinleştiren tarafsız bir gözlemci olarak kalmaya devam ettiğinden bahsetmiştim. Kafam güzelken birkaç kez yoğun trafikte araba kullanmak zorunda kaldım. Muhteşem görünen kıpkırmızı trafik ışıkları üzerine sürekli düşünceler üretmiş olsam da, bu işin altından hiç zorlanmadan kalktım. Sürüşten sonra, marihuananın hiç etkisinde olmadığımı farkettim. Göz kapaklarımın arkasında flaşlar yoktu. Kafanız güzelken çocuğunuz sizi çağırdığında da, normalde nasıl davranıyorsanız öyle davranabiliyorsunuz. Marihuana etkisinde araba kullanmayı savunacak değilim, ancak kişisel tecrübelerime dayanarak bunun gayet yapılabileceğini düşünüyorum. Marihuananın etkisindeyken, genelde alkolün yaptığı etkinin tersine hep düşünceli, barışçıl, girişken ve düşünsel açıdan heyecanlı oluyorum ve akşamdan kalmışlık hiç olmuyor. Yıllar geçtikçe hep biraz daha az miktarda marihuananın aynı derecede etki etmede yeterli olduğunu da gördüm. Hatta, geçenlerde gittiğim bir sinema salonunda, sadece ortamda bulunan marihuana dumanını solumanın bile kafamı güzel yapmakta yeterli olduğunu tecrübe ettim.

Marihuananın bir başka güzel yanı daha var. Kişi her nefeste içine çok küçük bir doz çeker ve bu nefesle etkisini hissetme arasında geçen zaman azdır; ayrıca etkisi oluştuktan sonra daha fazla içme isteği duyulmaz. Alınan dozun etkisini hissetmek için geçen zamanın, aşırı doz almak için geçen zamana olan oranı (R), bana göre önemli bir nicelik. Bu R oranı, (daha önce hiç kullanmadığım) LSD için çok yüksekken, marihuana için epey düşük. Küçük R değerleri, psikedelik maddelerin güvenilirliğini belirlemek için bir ölçüt olmalıdır. Marihuana yasallaştığında, bu oranı marihuana paketlerinin üzerine basılan verilerden biri olarak görmeyi umuyorum. Umarım bu çok uzak bir gelecek değildir; marihuananın yasadışı ilan edilerek, her geçen gün daha dengesiz ve tehlikeli hâle gelen bir dünyada fazlasıyla ihtiyaç duyulan dinginlik ve aydınlanmayı, duyarlılık ve dostluğu sağlayan böyle bir maddeden faydalanmanın engellenmesini tam anlamıyla rezillik olarak görüyorum.

Çeviren: Ozan Çalı [ozancali@gmail.com]

Kaynak: http://marijuana-uses.com/mr-x/

We're just a conceited naked ape, but in our minds we're some "divine legend" and we see ourselves as some sort of god, seeing we can decide what will live and what will die, what will be saved and what will be destroyed, but honestly we're just a bunch of primates out of control.

Paul Watson